نیکی ماندگار

نیکی ماندگار

سلام دوستان عزیزم
وبلاگ نیکی ماندگار رو در جهت نشر ترویج مفاهیم وقف ایجاد کردم که انشالله بیش تر با ارزش وقف آشنا بشیم و این فرهنگ زیبا را در جامعه گسترش بدیم
امیدوارم که از مطالب استفاده کافی رو ببرید.

پیشنهادات و نظرات شما مایه خوشحالی من میشه پس حتما از قسمت کامنت مطالب یا قسمت تماس با من که بالای وبلاگ قرار داده شده با بنده در ارتباط باشید.
انشالله عاقبتمان به خیر باشد.
عدنان رحمانی

جشنواره وقف

 وقف و امور خیریه می‌تواند جامعه را در ابعاد مختلف اصلاح کند، اگر سنت وقف و خیرات جاری باشد، مالکیت­های بزرگ تراشیده می­شود و به نفع فقرا تعدیل می‌گردد و به بسیاری از امور به‌ویژه مسائل اقتصادی ـ اجتماعی ثبات می‌بخشد. مهم‌ترین تفاوت وقف با صدقات موقت، پایدار بودن و ماندگاری آن است، بعضی از فقها در تعریف وقف، آن را برابر با «صدقه جاریه» دانسته ­اند که به معنای استمرار، پایداری و جاری بودن است.

 

اما آنچه مهم است ان است که فقه پویا چگونه می‌تواند مسائل جدید پیش آمده از جمله در وقف را با نیازهای روز و اصول جواهری منطبق و جمع نماید. ارائه شیوه و راهکارهای جدید و مؤثر اسلامی از یک‌سو و تجهیز منابع ملی از سوی دیگر در امر وقف می‌تواند در جهت تغییر شرایط اقتصادی کنونی به‌ویژه بهبود وضعیت نیازمندان و اقشارآسیب پذیر نقش بسزایی داشته باشد. ازاین‌رو با توجه به تأثیر نهاد عظیم وقف به‌عنوان یکی از نهادهای حقوقی و اقتصادی مهم در رفع مشکلات اقتصادی ـ اجتماعی، لازم است موضوعات جدیدی همچون وقف پول مورد بررسی و مطالعه قرار گیرند. [1]

 

  • عدنان رحمانی

گسترش فرهنگ ایجاد وقف‌های جمعی و خانوادگی یکی از راهکارهای عملیاتی کردن شعار همه واقف باشیم است.

وقف مشارکتی و گروهی وقفی است که برای موضوعی مشترک و با مشارکت چند واقف انجام می‌گیرد. به عبارتی دیگر واقفان، با هر تعداد و با هر مقدار سرمایه می‌توانند در وقف مذکور مشارکت کنند.

یکی از ویژگی‌های مهم وقف مشارکتی، گسترش فرهنگ وقف به تمامی سطوح درآمدی جامعه است. افراد با هر سطح درآمدی می‌توانند در کار نیک مشارکت داشته باشند و صرفا منابع مالی زیاد، ملاکی برای کمک رسانی نیست. شما نگاه بفرمایید هنگامی که فردی به تنهایی قدرت وقف ندارد می‌تواند با کمک اعضای خانواده و یا فامیل  با هر میزان کمک و مشارکت، در ایجاد یک موقوفه جمعی مشارکت داشته باشند (البته به شرط اینکه همه اعضا از یک نیت واحد برخوردار باشند .)

  • عدنان رحمانی

با توجه به شرایط جامعه امروز، تاثیر وقف در مقوله های فرهنگی چگونه ممکن است ؟

وقف به معنای اعطای تام منفعت دارایی شخصی اعم از مادی یا معنوی برای منفعت عمومی، بدون دریافت عوض است که مصادیق مصارف آن در گذشته به تناسب نیازهای اجتماعی غالبا در حوزه‌های صرفا دینی تعریف شده است. اما با توجه به شرایط امروزی جامعه باید به راه‌هایی اندیشید که از این منبع بسیار کارآمد برای پاسخگویی به نیازهای روزآمد بهره‌مند شد.

 

از آنجا که وقف در فقه اسلامی، آموزه‌های دینی و سلوک اسلامی موضوعیت و جایگاه مهمی دارد، باید فقهای شیعه و متفکران اسلامی برای بهره‌گیری از این منبع مهم و ماندگار راه‌های نو بگشایند.

روزگارانی در این کشور، کتاب‌ها و مجلات در تیراژهای انبوه به چاپ می‌رسید، اما متاسفانه امروز تیراژ بسیاری از کتاب ها به کمتر از ۵۰۰ نسخه رسیده است. اگرچه دیجیتالی‌شدن بسیاری از محتواهای فرهنگی نیز بر این موضوع موثر بوده است، اما ناتوانی مردم در خرید کتاب های مورد علاقه‌شان به عنوان مانعی در جهت توسعه فرهنگی جلوه‌گر شده است. در سالها و روزها اخیر، در روزگار سختی و تنگنای معیشت و سفره مردم، اصولا سبد کالاهای فرهنگی به تناسب کاهش عمومی قدرت خرید جامعه یا کوچکتر شده است و یا اصولا موضوعیتی در هزینه‌های خانه‌وار ندارد.

 

  • عدنان رحمانی

سلام و عرض ادب دارم ، من در رابطه با وقف داشتم دنبال مطلب مناسبی می گشتم برای انتشار در وبلاگ نیکی ماندگار ،یک مصاحبه جذاب با موضوع  ارزیابی مقوله وقف و تأثیراتش در رفع مشکلات جامعه  از جناب حجت‌الاسلام والمسلمین احمد شرفخانی ( با سمت معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه  در آذرماه سال 1394 )  در روزنامه اینترنتی جوان دیدم که خیلی برام جذاب بود ،  این مصاحبه رو که به صورت پرسش و پاسخ  مطرح شده در ادامه می آورم و توصیه دارم حتما مطالعه کنید ، میدونم زیاده ولی دلم نیومد بعضی از قسمت های آن را نیاورم  ،امیدوارم مفید واقع بشه . [1]

 

ابتدا بفرمایید وقف با وصیت چه فرقی دارد؟

 

تفاوت وقف با وصیت و چیزهای دیگر این است که تمام آنها بعد از مرگ و به وسیله دیگران انجام می‌شود. در تمام روش‌ها به غیر از وقف، فرد خودش از اموالش دست برنمی‌دارد. اما وقف ساختار خاصی دارد. به این نحو که خداوند هدیه‌ای به بشریت داده تا از اموالی که برای آنها زحمت کشیده پس از مرگش نیز تا روز قیامت استفاده کند. همچنین تفاوت وقف با امور خیریه این است که امور خیریه یک صدقه آنی و ثوابشان در یک روز و در همان لحظه ثبت می‌شود در حالیکه وقف ثوابش را تا روز قیامت استمرار می‌بخشد. با این اوصاف باید گفت صدقات عادی یک مسکن هستند اما صدقات جاری (وقف) در جامعه ایجاد اصلاح و رفع محرومیت می‌کند.

 

  • عدنان رحمانی

دوستان عزیزم اگر به متن گام دوم انقلاب مراجعه کنیم  نقشه راهی تنظیم شده که  بستر و رویکرد تمدن سازی و رسیدن به تمدن نوین اسلامی را برای ما مشخص می کند. مولفه ها و کلیدواژه های بیانیه گام دوم انقلاب  بر مدار به تکامل رساندن انقلاب اسلامی در آرمان ها و دستاوردها و نیز تکامل نظام اسلامی در امت سازی و دولت سازی است و همه اینها مقدمه ساز ظهور امام مهدی(عج) است، یعنی ملت و دولت و نظام باید به جایی برسند که ظرفیت ظهور امام عصر(عج) را داشته باشند.

وقف و سازمان اوقاف  هم یکی از مراکزی است که می تواند بیشترین کارآمدی را در تحقق گام دوم انقلاب داشته باشد و این امر درابعاد علمی و اقتصادی و اجتماعی می تواند موجب پیشبرد جامعه اسلامی بشود که در پایین به بررسی اجمالی این موارد می پردازیم.

 

ابعاد علمی وقف

علم و پژوهش یکی از ابعاد کاربردی بیانیه گام دوم انقلاب است که وقف در این عرصه جایگاه ویژه‌ای دارد و زمینه سازی مناسبی در جامعه  ،جهت گسترش وقف علمی ، باید صورت بگیرد همانطور که واقفان ما در ساخت مدرسه ، دانشگاه و مراکز تربیتی نقش ویژه ای دارند از این ظرفیت برای ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و استفاده از جوانان صاحب ایده برای رشد و نمو جامعه  می توان استفاده کرد و این قبیل اقدامات می‌تواند راهکاری برای برون رفت از کلیه تحریم‌ها و عامل موثری در ایجاد ثروتی موثر برای جامعه باشد.

 

  • عدنان رحمانی

مهمترین ویژگی های اجتماعی وقف را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:


۱. از بارزترین ویژگی های اجتماعی نظام وقف، طبقاتی نبودن آن است. بدین معنا که سنت وقف، همواره و برای همه ی اقشار جامعه، قابل دسترس است و در انحصار یک طبقه ی خاص نبوده و نیست. بر این اساس، سنت وقف، پیوسته افراد زیادی را از طبقات مختلف جامعه جذب می کند که یا واقف اند و یا از درآمد اوقاف و خدمات آن بهره مند می شوند. لذا از طبقات فقیر اجتماع گرفته تا مردم متوسط الحال (همچون کشاورز و پیشه ور و صنعتگر و فروشنده) تا توانگران و مسئولان بلند پایه ی حکومتی [1] ، همه با وقف در ارتباط بوده اند و هستند.
۲. نظام وقف، عبارت است از چارچوب بنیادین مسئولیت های متقابل و همبستگی اجتماعی میان ثروتمندان و نیازمندان. در این چارچوب بنیادین، برای رفع نیازهای ضروری طبقات محروم و صاحبان نیازهای خاص (همچون: یتیمان، بیوه زنان، پیران، آوارکان و قربانیان حوادث مختلف)، اقدامات و حمایت های لازم در نظر گرفته شده است.
۳. نظام وقف، یکی از ساز و کارها (مکانیزمهای) تحقق عدالت اجتماعی و وسیله ای صلح آمیز برای توزیع مجدد درآمد، بدون هرگونه اجبار و مداخله ی قدرت حاکمه بوده و هست. از این رو، می توان گفت که وقف، در حمایت از وحدت ملی و اجتماعی و جلوگیری از بروز بی ثباتی و خشونت و تنش میان گروه های اجتماعی با وضعیت اقتصادی متفاوت، نقش دارد.

  • عدنان رحمانی

 راهکارهای ترویج فرهنگ وقف‏ در جامعه

برای شکوفایی وقف در جامعه باید فرهنگ وقف را ترویج کرد. برای این منظور، تنها یک نهاد یا ارگان مسؤول نیست بلکه همه ‏ی دستگاه‏ های تبلیغی و اجرایی کشور موظف‏اند تا در جهت اعتلای فرهنگ وقف در جامعه با یکدیگر همکاری کرده و زمینه ‏های شکوفایی آن را فراهم آورند. هر چند عمل به وقف از سوی مردم مهمترین راه گسترش فرهنگ وقف است اما باید توجه داشت که مردم نیازمند راهنمایی و آموزش‏ های دینی عملی در این زمینه هستند. از این‏ رو مسؤولان کشور به ویژه دست اندرکاران امور مذهبی و فرهنگی می‏توانند با یک برنامه ‏ریزی صحیح و سیاست اصولی در جهت‏ دهی افکار عمومی به سمت فرهنگ وقف مؤثر باشند.آثار مثبت وقف در زمینه‏های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در جامعه ایجاب می‏ کند که در گسترش وقف تلاش جدی داشته باشیم. چرا که اگر به این سنت حسنه عمل شود بسیاری از مشکلات فعلی جامعه ‏ی ما قابل حل خواهد بود. سازمان اوقاف و امور خیریه، مبلغان دین، ائمه‏ ی جمعه و جماعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت آموزش و پرورش، سازمان صدا و سیما، وزارت کشور و مجلس شورای اسلامی از جمله نهادها و وزارتخانه‏ هایی هستند که در چگونگی ترویج و اشاعه‏ ی فرهنگ وقف در جامعه نقش اساسی دارند:

 

 

نقش مهم سازمان اوقاف و امور خیریه‏ در گسترش وقف

1. یکی از دلایل استقبال کم مردم از اوقاف و وقف کردن، عدم آگاهی مردم نسبت به جایگاه وقف در اسلام و جایگاه اوقاف در جامعه است. مردم هنوز به حرمت خاص وقف آگاه نیستند. از سوی دیگر، مردم با مسایل و موارد مصرف اوقاف آشنا نیستند. بنابراین، سازمان اوقاف باید با انتشار کتاب یا مجله و یا از طریق مبلغان دینی جایگاه و اهمیت وقف را در جامعه مشخص کند تا زمینه‏ی گرایش مرم به وقف فراهم آید؛

  • عدنان رحمانی

 

وقف یکی از کارآمدترین سنت‌های اسلام در رفع مشکلات اقتصادی و فرهنگی جامعه است. در مرور زمان با توجه به نیازهای جامعه مصداق‌های مختلفی پیدا کرده است. برای نمونه برای توسعه نظام آموزش و پرورش وقف‌های زیادی در زمینه ساخت مدارس انجام‌گرفته یا در زمینه سلامت بیمارستان‌هایی به دست خیرین گرامی ساخته شده است.

 

یکی از مشکلاتی که امروزه گریبان گیر جامعه است، بالا رفتن سن ازدواج به علت موانعی که بر سر راه آن است. ازدواج نکردن جوانان در سن ازدواج آسیب‌های جدی را به جوانان وارد می‌کند از جمله: از دست دادن شور و شوق زندگی، فراهم بودن زمینه‌ی دخالت شیطان و گرفتار شدن به گناه، سخت شدن هماهنگی و هم دلی زن و شوهر، بالا رفتن توقعات و مشکل‌پسندی، احتمال پیدا نکردن همسر موردنظر و زودرنجی و ضعف اعصاب. به دلیل بالا رفتن هزینه‌های ازدواج مانند تهیه مهریه، مسکن، شغل و مراسم ازدواج جوانان رغبت کمتری نسبت به ازدواج نشان می‌دهند. یکی از مشکلات ازدواج، مشکلات اقتصادی است، مقام معظم رهبری می‌فرمایند: البته مسئله اشتغال با مسئله ازدواج ارتباط هم دارد و یکی از موانع ازدواج، همین مسئله اشتغال است. [1]

 

خیرین باید توجه جدی به مشکلات اقتصادی که بر سر راه ازدواج است داشته باشند. ازدواج یکی از سنت‌هایی است که در اسلام به آن سفارش شده است. خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی‏ مِنْکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ» دختران و پسران و غلامان و کنیزان عزب خود را اگر شایستگى دارند نکاح نمایید که اگر تنگدست باشند خدا از کرم خویش توانگرشان کند که خدا وسعت بخش و دانا است. [2]

 

  • عدنان رحمانی

مسلماً گسترش فرهنگ وقف در جامعه و هدایت آن برای پیشگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی و کنترل آن‌ها وظیفه نخبگان دینی و اجتماعی جامعه است که با بیان ضرورت این امر می‌توانند افراد خیر را جهت این امر مقدس ترغیب کنند و از سوی دیگر وظیفه متولیان امور اوقاف و امور خیریه است که وقف‌های نوین متناسب با مشکلاتی که جامعه اسلامی با آن رو به رو است شناسایی کنند و خیرین را به این مهم توجه دهند.

وقف در طول تاریخ به عنوان یک سنت حسنه پویا و بازوی نیرومند برای توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است. بهره‌گیری بهینه از منابع و توانمندی‌های این نهاد مردمی که نشاط گرفته از اعتقادهای دینی انسان است، می‌تواند کمک شایانی به ریشه کن کردن آسیب‌های اجتماعی کند. وقف در واقع عملی است که انسان به انتخاب خود و در کمال صحت و سلامت، اموال و دارایی خود را از مالکیت مجازی‌اش خارج می‌کند و به مالکیت حقیقی آن، یعنی خداوند بر می‌گرداند تا در راه رضای خدا، به هم نوعان خود ببخشد. انسان به وسیله وقف به تزکیه‌ی روح و روان خویش پرداخته و روحیه‌ی مال‌اندوزی و دنیاپرستی را از خود دور کرده است و از طریق وقف می‌تواند به حل بسیاری از معضلات جامعه‌ی خود کمک کند و همچنین از اختلافات طبقاتی موجود در جامعه جلوگیری کند. بی‌تردید اگر به مقوله‌ی وقف به‌طور همه‌جانبه نگریسته شود تأثیری عمده در تحول ساختار فرهنگی و توسعه‌ی کشور خواهد داشت.

 

یکی از معضلات جامعه مسئله شوم طلاق است. در اسلام این عمل به‌شدت نکوهش شده است. پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله فرمودند:«ما أحَلَّ اللّه ُ شیئا أبغَضَ إلَیهِ مِن الطَّلاقِ) خداوند چیزى را که نزد او منفورتر از طلاق باشد، حلال نکرده است. [۱] یا در روایتی دیگر آمده است؛ امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «تَزَوَّجُوا وَ لَا تُطَلِّقُوا فَإِنَّ الطَّلَاقَ یَهْتَزُّ مِنْهُ الْعَرْشُ» ازدواج کنید و طلاق ندهید که از طلاق عرش خدا به لرزه در می آید. [۲] در دین مبین اسلام فرامین زیادی برای تقویت بنیان خانواده داریم و پاداش های بسیاری برای فردی که از فروپاشی یک خانواده جلوگیری می کند در نظر گرفته شده است. به طور مثال می توان به این روایت اشاره کرد؛ مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام می فرمایند: « صلاحٌ ذاتِ البَینِ اَفضَلُ مِن عامَّةِ الصَّلاةِ و الصّیامِ» اصلاح و سازش دادن میان مسلمانان از تمام نمازها و روزه‌های (مستحبی) بالاتر است. [3] وقفی که برای پیشگیری از طلاق انجام می‌شود، ثواب دو چندان دارد. هم صدقه جاریه هست و هم اصلاح بین دو نفر است که ائمه اطهار (علیهم السلام) بسیار به آن سفارش کردند.

 

  • عدنان رحمانی

 

 وقف به عنوان یک آموزه پرارزش و پرکاربرد در فرهنگ اسلامی، هم نیاز فطری انسان در حبّ بقاء را تأمین می کند و هم پشتوانه ی  نیازِ بخش های مختلف جامعه اسلامی از جمله بخش فرهنگی است. در بخش فرهنگ، این آموزه به طور مشخص هم پشتوانه عمرانی فرهنگ است، هم پشتوانه محتوایی فرهنگ دانسته شده و هم پشتوانه مناسبتی فرهنگ دینی بوده و اقدامات فرهنگی را در این سه بخش پشتیبانی می نماید.

 

وقف و نیاز اجتماعی

خط مشترک تمام هنجارهای موجود در فرهنگ اسلامی، «نیاز» است. این مکتب بر اساس نیازهای فردی،  خانوادگی و اجتماعی انسان در سه بخش نیازهای جسمی، روحی و روانی، آموزه های متعدد و متنوعی را به جامعه بشری و جامعه اسلامی عرضه نموده است تا پیروان این دین بتوانند با کاربست آن آموزه ها، نیازهای خود را در ابعاد بیان شده تأمین کنند. اما ویژگی این دین آن است که به گونه ای هنجارهای ارزشی خود را ارائه نموده که نیازهای یک نسل و یک منطقه خاص را در نظر ندارد. بلکه نیازهای نوع بشر را فارغ از قومیت و ملیت و نژاد در نظر می گیرد.

 

  • عدنان رحمانی